Tulanijuan: Ang Mga Tula ni Juan

SANAY NA SI EMMANUEL sa ikot ng kanyang buhay. Lumaki siyang mahirap lamang sa pag-aaruga at pangangaral ng kanyang naging pangalawang ama. May tatlong taong gulang siya nang nangulila sa kanyang ama. Kawawang bata. Hindi niya man lang nakapiling at naranasan ang pagmamahal ng isang tunay na ama. Ayon nga sa kanyang ina, “Manuel, huwag ka nang mangarap ng gising! Matagal nang patay sa sabaw ang tatay mo. Hindi man lang kayo naalala kailan man.”. Masakit ang mga linyang iyon na paulit-ulit na binabanggit ng ina. Ayaw niyang paniwalaan ang lahat ng ito hangga’t hindi niya mararanasan at masasaksihan mismo ang buong katotohanan.

Isang magandang pagkakataon ang dumating sa buhay ni Emmanuel nang siya ay nagtapos ng elementarya. Sumulat ang kanyang ama na kung pwedeng magbakasyon muna siya doon kahit panandali lamang. Matagal-tagal na rin niyang hindi nakapiling ang ama kung kaya napag-isipan niyang pumuyag sa hinihingi nito. Limang taon na rin siyang nananabik sa pagmamahal na kanyang matagal nang inaasam-asam na matitikman sa kanyang buhay. Hindi naman tutol ang kanyang ina basta hindi niya lang pagsisisihan ang kanyang mga maging desisyon.

Masipag at masayang pinaghandaan ni Emmanuel ang pakikipagkita sa ama sa unang pagkakataon. Ngunit hindi niya inaasahan ang kanyang biglang pagkakatakot. Paano kung totoo ang lahat ng sinabi ng kanyang ina? Paano kung ayaw na siyang payagang bumalik sa kanyang ina? Hindi na siya puwedeng makakaatras pa. Isang kilometrong layo na lang ang kanilang tatahakin kasama ng kanyang lolo. Kailangan bang talunin ang kanyang damdamin ng kanyang isipan? Natatakot lamang siya sa mga pangyayaring magaganap sa iisang tahanan ng ama kasama ang asawa at mga anak nito. Kailangan ba niyang magpapatalo paginaapi-api na lamang siya ng mga ito? Aba! Siya ay hindi makakapayag. Iyan ay hindi pwedeng mangyayari.

Habang tinatahak nina Emmanuel at ng kanyang lolo ang daang patungong bahay na maging bahay niya na rin, nakikita ng kanyang mga mata ang dalawang taong nag-uusap sa di kalayoan. Bumilis ang pagtahip ng kanyang dibdib. Damang-dama niya ang pagkakatakot. Tumayo ang isang lalaki at sumalubong ito sa kanila na may dalang makahulugang ngiti. At isang mahigpit na yakap ang iginawad sa kanya. Hindi niya man lang alam kung ano ang kanyang tunay na nararamdaman. Ito nga ba ang kanyang matagal ng hinahanap at mararanasan sa kanyang buhay?

Ngunit HINDI! Gustong magsisisi si Emmanuel subalit kailangan niyang subukan ang isang pagkakataon. Hindi siya naging masaya kundi isang malupit na mga karanasan ang kanyang natamo sa piling ng ama. Bawat galaw niya ay kontrolado ng ama. Wala na raw siyang nagawang tama. Kung kaya’y tinatanong niya ang kanyang sarili, Ano nga ba ang tama? Ano nga ba ang dapat? Kahit man lang normal na pag-uusap sa ama ay hindi niya magawa. Mabait naman ang pagtrato sa kanya ng kanyang madrasta. Hindi pa rin nagbabago ang kanyang ama sa pagiging lasinggero nito, at sa pagiging isang mapangahas na asawa. Nananakit par rin ito, ngunit wala namang magawa ang asawa. Nasanay na rin ang asawa sa mga pananakit dito.

Hindi nagustuhan ni Emmanuel ang mga pamamaraan sa buhay ng kanyang ama. Gusto niya itong pagsabihan subalit natatakot siyang masaktan lamang. Kailan ma’y hindi niya pinangarap na magkaroon ng ganitong klasing ama. Gusto niyang takasan ang mapait na sinapit ng kanyang buhay. Matalino niyang inayos ang kanyang mga importanting gamit isang araw ng linggo. Hindi siya mapakali sa kanyang bawat galaw dahil sa kanyang plano pero ito lang ang maging epektibong solusyon. Tatlong taon na rin siyang nagtitiis sa kamay ng kanyang malupit na ama.

Kinabukasan, suo’t ni Emmanuel ang kanyang puting polo at kaking pantalon. Ang bawat kutsara ng kanin ay hindi niya man lang maisubok sa bibig sa lubos ng pagkatakot. Ito ang araw ng kanyang pag-alis. Ngunit binabawi ng kanyang isipan ang kanyang plano. Ayaw niya na sanang gawin ito kaso narinig niyang magagamit ang perang pinapahawakan sa kanya ng ama, kaya ito ang nagtulak sa kanya na ipagpatuloy na lamang ang plano. Hindi niya inubos ang kanyang pagkain at sa pusa ito nauwi. Habang nagwawalis ang kanyang madrasta sa bakuran, at inaasikaso naman ng kanyang ama ang maliit na taniman ng tubo, dahan-dahan niya namang kinapa ang isang sobreng itinago niya sa kanilang maliit na tindahan. Hindi niya man lang tiningnan ang kinuhang sobre na sa kanyang pagkakaalam iyon na ang perang pinaghandaan niya.

“Ta, papasok na po ako.” Ang magalang na pamamaalam ni Emmanuel habang yakap-yakap ang school bag na laman nito’y mga damit. Pumayag naman ito at dahan-dahan siyang lumakad. Nang sa kanyang paglingon sa pinanggalingan na medyo malayo na, mabilis siyang tumakbo para maiwasan sa mga mata ang tahanan.

Naging maluwag ang kanyang paghinga habang naglalakbay patungo sa kanyang pinakakamahal na ina na sabik na siyang makita ito. Sa tulong ng Diyos, siya’y ginabayan sa kanyang pag-uwi. Kahit matagal ng hindi niya kabisado ang pauwi, narating niya rin ang patutunguhan hanggang sa kinatok niya ang isang bahay. Isang babaing puno ng kalungkutan sa mukha ang nagbukas ng pinto. Isang matamis na ngiti ang lumabas sa labi nito. Masayang nagyakapan ang mag-ina. Sa mga mukha nito’y batid ang kasiyahan at pananabik ng bawat isa. Ang mga luhang simbolo ng pagtitiis ang hindi mapigilang malalag sa mga mata nila. Sa piling ng kanyang ina’y batid ang kasiyahan ng kanyang buhay. Dito siya maligaya at maging matagumpay sa buhay.

*Lumabas sa opisyal na publikasyon ng School of Computer Studies ng MSU - Iligan, The Motherboard, Volume 01.

Tinatahak ko ang kahabaan ng Quezon Avenue isang hapon. Unti-unti nang nawawala ang sikat ng araw kung kaya't dumidilim na ang paligid. Huminto ako sa kanto ng Jolibee. Di ko rin alam ang dahilan kung bakit gusto kong pumuwesto sa bandang iyon. Gusto ko lang siguro magmasid sa mga taong dumadaan doon. Nasisiyahan kasi akong panuorin ang mga ibat-ibang hugis ng kanilang mga mukha.

Mga ilang sandali ang nakalipas, may isang tao ang napasulyap sa akin. Kay lagkit ng mga mata nito na nakatutok sa akin. Isang sulyap na parang nangungusap sa akin ng "Hi? May hinihintay ka ba? Sino ba ang kasama mo? Pwede bang makisabay?". Binati ko rin ang mga mensahing iyon. Sabi nga ng mga mata ko sa kanya, "Saan ba ang punta mo? Ako nga lang mag-isa dito. Eksakto! La pa naman akong kasama maghapunan." Ngunit isang taong estranghero na hindi ko kilala ang nasa harapan ko ngayon. Di ko rin nga alam kung ano ang pakay ng taong ito sa akin. Baka, isa itong serial killer.

Biglang naumid ang aking mga labi. Ayaw kong magsalita. Nagpapatuloy sa paglakad ang binatilyong di nalalayo ang edad sa beinte anyos. Bitbit nito ang isang di-kalakihang aklat. "Ah, estudyante siguro.", naisip ko.

Sampung metrong layo nang huminto ang lalaki. Lumingon ito at pinako ang tingin sa akin ng mga limang segundo kahit nasa malayo. Naririnig ko ang malakas na sigaw ng mga mata ng lalaki. "Bakit nandiyan ka pa? Ayaw mo bang sumama sa akin? Halika ka na!" Iyon ang nagbabasa ko sa kanya.

Hindi mapakali ang aking isipan. Isang malaking palaisipan ito para sa akin. Panay tulak ng aking isipan at damdamin, "Sige na, sundan mo na! Ano pa ba ang hinihintay mo?!".

"Para saan ba? Manlilibre ka ba ng hapunan?", napabuntong-hininga ako ng malalim.

Pilyong isip talaga.

Daw Kaanindot sa kinabuhi nga wala kay problema. Sama sa matag-gabii nga anaa ka sa Abu Caltex (ilimnanan) nga nagpabugnaw. Pagkalami gayod sa kabugnaw sa Red Horse nga gi-apilan pa gyod og ice cubes. Sa duha ka bulan nga gisaw-an ang matag-adlaw nga kalipay sa kinabuhi. Klasi-klase nga kalingawan ang akong gi-entrahan. Adunay mga barkada nga gusto manglaag sa mga dagat nga maputi ang balas. Kalami sa kinabuhi nga wala kay paga-hunahunaon. Kaon, laag og inom lang ang imong paga-atimanon. Og ang kapait karon, panahon na usab sa ting-eskwela. Human na ang duha ka bulan nga pagpangalipay. Og karon hinapos na sa bulan sa Mayo. Enrolment na usab. Busa, sa dili pa ta mobiya aning atong mga pagpangalipay, shot sa! Para Igat!

MABILIS na nag-uunahan ang di-kalakihang mga alon sa dalampasigan na animo'y mga batang batid ang kasiyahang nakaguhit sa mga mukha nito. Patuloy ding nawawala ang kasikatan ng araw na tila'y nahihiyang dilag sa isang manliligaw. Kasabay ng mga naglulundagang puting buhangin ang masayahing hangin doon sa kahabaan ng aplaya.

Sa isang sulok na may mayabong na punong mangga, na hindi gaanong malayo sa paanan ng dagat, doon ay masayang nagkukuwentuhan ang magkasintahan. Nagkukurutan sa mga nakakatawang nakaraan. Magmula ng mga musmos pa lamang ang mga ito, hanggang sa ngayo'y binata't dalagang pinagtagpo ng tadhana na damang-dama sa mga puso ang yaong pag-ibig. Kung minsan, ayaw nilang isipin ang mga pangyayaring hindi nila dapat inaasahan. Masarap kasama ang isat-isa. Ang pag-ibig nga pala, oo.

Mahirap isiping iyon lamang ang kanilang mga nakaraan. Doon sila'y nagkamali. Sisikapin man nilang ibalik ang mga pusong noo'y lubos na nagmamahal na ngayo'y naiwaksi ng malupit na tadhana, at ngayo'y isang kaibigan na lamang ang pagtingin nila sa bawat-isa. Mahal nga ang bawat-isa, subalit ito'y pagmamahal na lang para sa isang matalik na kaibigan. At isang paglimot lamang ang maging isang solusyon at mamumulat sa panibagong panimula. Ang mga luhang puno ng alaala ay hindi mapipigilang malaglag sa mga mata na puno ng panghihinayang.

Ang buhay nga pala'y hawak ng tadhana. Huhubugin mo man ay siyang naiwawaglit din ng hindi inaasahang masamang panahon na nahihintulad sa isang sa isang daloy ng ilog na walang tamang patutunguhan. Ika nga nila'y ang buhay ay isang awit na kung minsa'y hatid nito ang kasiyahan at kung minsan nama'y hatid din nito ang kalungkutan. Iyan ang buhay ng tao! Ang buhay na punong-puno ng kahulugan.

*Ang prosang ito ay nailathala sa Silahis VOL. X No. 3, opisyal na publication ng MSU-Iligan Institute of Technology, noong January 2004.